Karadeniz Somonu Aslında Alabalık mı? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden Bir İnceleme
İstanbul’da yaşıyorum ve her gün sokaklarda, iş yerinde, hatta toplu taşımada gözlemlediğim o kadar çok şey var ki, bazen insan gerçekten farkında olmadan bunları bir araya getirebiliyor. Geçenlerde arkadaşlarla akşam yemeği yerken, Karadeniz somonu konusu açıldı. Yediğimiz balığın aslında alabalık olduğu ortaya çıkınca, bir anda konunun içinde çok daha derin anlamlar buldum. Bir balık, kimlik, çeşitlilik, toplumsal adalet ve sosyal eşitlik gibi bir sürü farklı konuya dönüştü. Evet, yanlış duymadınız: Karadeniz somonu aslında alabalık mı? Bu soru bana, sadece balığın ne olduğunu sorgulatmakla kalmadı, aynı zamanda toplumsal yapılar hakkında da düşündürdü. Gelin, bu konuyu hem komik hem de düşündürücü bir şekilde birlikte keşfedelim.
Balıklar ve Toplumsal Kimlik: Karadeniz Somonu ve Alabalık
Bir balığın kimliğiyle toplumsal cinsiyet arasındaki ilişki size garip gelebilir, değil mi? Ama bazen bir şeyin ne olduğunu tam olarak anlamak, o şeyin toplumsal yapısındaki yerini sorgulamak anlamına gelebilir. Karadeniz somonu aslında alabalık mı? sorusu da tam olarak böyle bir kafa karıştırıcı mesele. Karadeniz somonu diye bilinen balık, aslında çoğu zaman alabalıkların denizle buluşmuş versiyonu olarak karşımıza çıkıyor. Hani, “somon” denince Karadeniz’den çıkan o leziz balık geliyor aklımıza ama aslında somon diye bildiğimiz balığın, alabalıktan farksız olduğu söyleniyor. Kimlik, burada biraz sanki bir etiketle sınırlı kalıyor. Toplumda etiketler üzerinden belirlediğimiz kimlikler bazen yanıltıcı olabilir.
Bir gün iş yerimde bir arkadaşımla yemek yerken, somon-alabalık tartışması yaptıktan sonra düşündüm: “Bir yanda etiketler, diğer yanda öz. Toplumsal kimlikler de böyle değil mi? Birine dışarıdan bakıp, ‘sen şusun, sen busun’ demek ne kadar kolay, ama o kişinin ne olduğunu anlamak çok daha zor.” Bu tartışma beni, toplumsal cinsiyet ve çeşitlilik üzerine düşündürdü. Kadınlar, erkekler, LGBTQ+ bireyler… Hepsi bir şekilde etiketlerle tanımlanır ama aslında kimse bu etiketlerin tam anlamıyla ne ifade ettiğini bilmez. O yüzden, somon ve alabalık örneği, bu tür toplumsal yapıları sorgulamaya hizmet ediyor.
Toplumsal Cinsiyet ve Kimlik: Etiketlerden Sıyrılmak
İstanbul’da, sabah işe gitmek için toplu taşımaya bindiğimde her gün etiketlerin ne kadar da sınırlayıcı olduğunu düşünürüm. Bir kadının iş yerinde gösterdiği performans, onun kişisel başarısı mı yoksa toplumsal cinsiyetinin ona biçtiği roller mi? Mesela, bir kadının “feminen” olması beklenir, “duygusal” olması beklenir, ya da “anne” kimliği bir şekilde ona yüklenir. Bu da kadınları sürekli olarak bir kimlik üzerinden tanımlamak anlamına gelir. Oysa ki, bir kadının ya da bir erkeğin kimliği çok daha derindir, daha kapsamlıdır. Tıpkı Karadeniz somonu ile alabalık meselesi gibi, insanlar da bazen etiketlerin ötesine geçebilmeli.
Bir arkadaşım, kısa bir süre önce iş yerinde terfi alamadığı için çok üzülmüştü. Kadın olduğu için iş yerindeki “erkeksi” ortamda daha fazla zorluk yaşadığını düşünüyordu. Ona şunu söyledim: “Toplumun seni nasıl tanımladığından daha fazlasısın.” O günden sonra biraz daha rahatladığını ve kendi değerini daha net görmeye başladığını fark ettim. Bu da demek oluyor ki, etiketler her ne kadar bizi tanımlamaya çalışsa da, gerçek kimliğimiz bu etiketlerle sınırlanamaz. Bu hem toplumsal cinsiyet için geçerli hem de bireysel kimlikler için.
Çeşitlilik ve Sosyal Adalet: Balıklar Arası Geçiş ve Farklılıkları Kabul Etmek
Şimdi gelelim çeşitlilik ve sosyal adalet konularına. “Karadeniz somonu aslında alabalık mı?” sorusunu sorarken, aslında bir şeyin yüzeyine bakıp, farklılığı ne kadar kabul ettiğimizi sorguluyoruz. Çeşitli balık türleri arasındaki geçişi kabul etmek, hayatta da çeşitli kimlikleri ve insanları kabul etmeye benziyor. Bu örneği, günümüzdeki sosyal adalet mücadelesiyle ilişkilendirebiliriz.
Bir gün sokakta, bir trans bireyle sohbet etme fırsatım oldu. Kendisi, toplumun kendisine biçtiği etiketler ve kimlikler nedeniyle çok zorlandığını söyledi. “Benim aslında kim olduğumu bilen kimse yok,” dedi. Bu cümle, tam olarak Karadeniz somonu ile alabalık arasındaki kimlik karmaşasına benziyor. Birçok insan, başkalarına kimliklerini nasıl tanımlayacaklarını söylemeye çalışır, ama bu herkesin kendi deneyiminden ve kimliğinden bağımsız olamaz. Çeşitlik, yalnızca fiziksel değil, duygusal, cinsel ve kültürel olarak da insanları kabul etmekle ilgilidir.
Bir arkadaşımın bir sosyal adalet toplantısındaki sözleri hala aklımda: “Evet, belki de herkes somon değil, alabalıktır. Ama işte önemli olan, herkesin kendi kimliğini bulabilmesi ve kimseyi etiketlememek.” Bu yaklaşım, hepimizin daha kapsayıcı, daha adil bir dünyada yaşamak için nasıl bir yaklaşım benimsememiz gerektiğini anlatıyor.
Sonuç: Etiketler ve Gerçek Kimlikler
Sonuç olarak, Karadeniz somonu aslında alabalık mı? sorusu, basit bir balık tartışmasından çok daha fazlasını ifade ediyor. Toplumsal kimlik, etiketler ve çeşitlilik gibi kavramlarla harmanlandığında, bu soruya bakış açımız, insanları nasıl anlamaya çalıştığımıza dair derin sorular soruyor. Sonuçta, etiketler bizi tanımlamaya çalışsa da, her birey bir bütün olarak değerlendirilmeli. Toplumda her bireyin hakları eşit olmalı, kimlikler de yalnızca etiketlerden ibaret olmamalı.
Bize öğretilen şeyler, bazen kim olduğumuzu anlamamıza engel olabilir. Ama belki de asıl soru şu: Somon ya da alabalık olsak da, gerçekten kim olduğumuzu tanıyabiliyor muyuz?